Inleiding
De afgelopen jaren heb ik het historische park “El Parque Histórico” in Guayaquil, Ecuador met enige regelmaat bezocht. Het park is feitelijk een themapark waarin de cultuur en natuur van de westkust van Ecuador (la Costa) centraal staan. Een deel van het park functioneert als dierentuin waarin dieren te zien zijn die van oorsprong in de westkust van Ecuador voorkomen (...kwamen). Toen daar drie jaar geleden tot mijn verbazing ook een vijver met verschillende locale schildpadden te zien was vroeg ik aan het personeel of ik wat dichterbij mocht komen of zelfs in het verblijf mocht om foto’s te maken. Al snel stond er tien man personeel om me heen, inclusief de bioloog van het park. In het verblijf zaten de soorten Chelydra acutirostris, Kinosternon leucostomum postinguinale, Rhinoclemmys melanosterna en Rhinoclemmys annulata. De medewerkers van het park waren aangenaam verrast dat een “gringo” zoveel interesse had in een project dat door de leiding van het park als “frivool” werd gezien. Nadat ik een uurtje met de bioloog had gepraat, was me toch wel duidelijk geworden dat de kennis omtrent schildpadden en hun status in de natuur vrij mager was. Met de bioloog van het park, de heer Julio Baquerizo, onderhoud ik sinds die tijd contact. Julio Baquerizo is werkzaam voor de stichting Jambeli en zodoende gedetacheerd in El Parque Histórico. Groot was mijn verbazing toen Julio mij contacteerde over het voornemen om een beschermingsproject te beginnen voor de bruine aardschildpad (Rhinoclemmys annulata) nadat was gebleken dat de populatie van deze schildpaddensoort toch ernstig wordt bedreigd, met name door vernietiging van het leefgebied alsook enige predatie door de mens. In februari en maart van 2008 was ik samen met Joris Drubbel in Ecuador en natuurlijk ontbrak een bezoek aan El Parque Histórico niet en aldaar ontmoetten we Julio Baquerizo alsook de veterinair van het park, de heer . Deze brachten ons op de hoogte van hun plannen. Wij hebben enige suggesties gedaan omtrent een dergelijk project alsook de verzorging van schildpadden in het algemeen. Tevens heb ik toen aangegeven dat ik een voorstel tot ondersteuning kon indienen bij onze conservation officer. Het was voor beide heren moeilijk te begrijpen dat er in andere landen verenigingen bestaan van “hobbyisten” die dergelijke projecten ondersteunen en vele leden meer kennis in huis hebben betreffende schildpadden dan de gemiddelde bioloog in Ecuador. Doch werd op mijn verzoek een verslag/voorstel in elkaar gedraaid dat ik mee terug kon nemen naar Nederland en kon presenteren aan de conservation officer van de NBSV, Henk Zwartepoorte. Aldus geschiedde en in april 2008 kon ik aan Henk Zwartepoorte een voorstel overhandigen. Op de voorjaarslanddag van 2008 werd het plan voor het conservation project voor 2009 voorgesteld aan de leden en deze gingen akkoord met het voorstel.
Huidige situatie
Op 21 augustus 2008 was ik terug in Ecuador. Natuurlijk kon een bezoek aan El Parque Histórico niet uitblijven. Groot was mijn verbazing toen ik mee werd genomen naar het gedeelte waar geen publiek komt en daar het nieuwe verblijf van de inmiddels apart gehuisveste bruine aardschildpadden te zien kreeg. Dit nieuwe verblijf lag half in de schaduw en was voorzien van een eigen vijvertje. Het verblijf zelf was een kooi van gaas met de afmetingen van 4 meter breed bij 4 lang en 80 cm hoog (waarvan 30 cm in de grond). Het verblijf ziet er uit als een stuk bosbodem en komt zeer natuurlijk over. De huidige kweekgroep Rhinoclemmys annulata bestaat uit 5.3.0 dieren, die alle in hetzelfde grote verblijf zitten. Ik heb geadviseerd om van de groep kweekkoppels te maken daar de huidige situatie stress bij de vrouwen kan veroorzaken vanwege het mannenoverschot. Tevens kunnen kweekkoppels beter in de gaten gehouden worden en weet men precies van welke vrouw welk ei is, mochten die gevonden worden. Daarnaast heb ik aangeraden om in verschillende jaargetijden koppels gescheiden of juist samen te houden om te onderzoeken in welk jaargetijde er gepaard wordt daar er betreffende de biologie van deze soort maar bar weinig kennis voorhanden is. Om dit advies op te kunnen volgen, moet het verblijf wel aangepast worden. Doch kan dit met simpele maatregelen worden gedaan. Waar men nog niet helemaal over uit is, is waar de nakweek wordt uitgezet voor herintroductie. Een van de locaties die in aanmerking komt voor herintroductie is “Hacienda Churute”. Hacienda Churute is een reservaat langs de weg die Guayaquil met Machala verbindt. Dit reservaat bevat een bergachtig gebied waar momenteel nog maar zeer weinig Rhinoclemmys annulata worden gevonden. Wel worden ten noorden en ten zuiden van Churute wat vaker Rhinoclemmys annulata waargenomen, wat volgens de heren Baquerizo en Speranze Churute tot een geschikte locatie maakt om de populaties daar weer met elkaar te verbinden. Begin september ben ik door Julio en Gustavo en de biologen Dolores Soto en Gnetel Campi meegenomen voor een rondleiding in het reservaat Churute. Het gebied nabij Churute is een van de smalste stroken land aan de westkust daar de Andes (Sierra) zeer dicht de Pacifische kust nadert waardoor het plaatselijke klimaat daar bijzonder vochtig en warm is, het gehele jaar door (wat te merken was aan de hoeveelheid muggen die in andere streken van dat jaargetijde niet meer te vinden zijn).
Een ander gebied dat in aanmerking komt voor herintroductie/aanvulling is een gebied in het zuiden van de provincie Manabi, aan de Pacifische kust. Dit gebied heet Parque Nacional Machailla. Vlakbij dit gebied bevindt zich Hacienda Limón alwaar in situ nog enige Rhinoclemmys annulata worden waargenomen. Dit gebied kan bestempeld worden als topisch regenwoud. Op zich opvallend omdat het gebied maar even ten zuiden ervan als aride beschouwd mag worden. Tevens is ook duidelijk geworden dat dit project beter op meerdere locaties navolging kan krijgen. Een van die locties is het aquarium van Valdivia, een dorp aan de Pacifische kust. Dit is een privé-aquarium/dierentuin. Op deze locatie bevinden zich momenteel vier specimens van Rhinoclemmys annulata, die worden gehouden in het verblijf van de krokodillen.... Dit aquarium is in de race om overheidssubsidie te verwerven en het gevolg daarvan zal zijn dat de overheid haar regelgeving zal opleggen aan deze dierentuin. Mede omdat dit een privé-onderneming is speelt commerciële interesse een rol en Julio zal zijn best moeten doen om de directie te overtuigen mee te doen in de conservatie van Rhinoclemmys annulata. Inspelen op het idee dat als bekend wordt dat deze dierentuin meewerkt aan dergelijke projecten dit ook meer toerisme zal opleveren en dus meer inkomsten behoort tot een van de overtuigingsmiddelen die Julio bezit. Het voordeel van deze locatie is dat zij tegen een gebied aanleunt waar dieren kunnen worden geherintroduceerd. Een zelfde problematiek geldt voor de eerder genoemde Hacienda Limón. Ook daar zal Julio zwaar moeten bemiddelen om om tot maximale resultaten voor het project te komen. Doch zijn er al vorderingen geboekt en Julio is in overleg met beide privé-ondernemingen om te kijken of er men kan samen werken. Het is de bedoeling dat wij in Nederland wel op de hoogte worden gehouden van de ontwikkelingen.
Andere schildpadden
Toen ik drie jaar geleden Julio leerde kennen, vroeg ik hem wat hij mij kom vertellen over de wilde populaties van de Zuid-Amerikaanse bijtschildpad (Chelydra acutirostris). Naar zijn weten waren populaties intact en was deze soort nog in overvloed aanwezig, getuigde de volle vijvers in publieke parken, dierentuinen en El Parque Histórico zelf. Ik vertelde hem toen dat dit een vertekend beeld was en dat ik de mensen op het platte land hoorde klagen over het feit dat ze nog maar zelden een bijtschildpad, lokaal mordedora genoemd, vingen (voor consumptie). De daarop volgende jaren hoorde ik steeds weer dergelijke verhalen en klachten van lokale bevolking alsook jagers. Afgelopen september wist Julio mij te vertellen dat zijn, en dus ook Fundacion Jambeli, mening veranderd is ten opzichte van enkele jaren daarvoor en dat er toch wel reden is om ernstige zorgen te maken over deze soort. Er ligt momenteel een plan klaar om de soort te gaan kweken in de Hacienda Jambeli, het kweekstation van de stichting zelf. Tevens is er ook zorg ontstaan betreffende de Ecuadoriaanse populaties van Rhinoclemmys nasuta en Rhinoclemmys melanosterna en de komende tijd zal er onderzoek gaan moeten plaatsvinden naar de in-situ status van deze twee soorten. De Kinosternon leucostomum populatie lijkt zich redelijk te handhaven daar deze soort onaantrekkelijk is voor menselijke consumptie. Wel wordt deze soort vaak aangeboden als huisdier in lokale dieren verkopende winkels. Kortom: er is nog een hoop te doen de komende tijd in Ecuador betreffende bescherming van schildpadden.
Ferry Grünewald