Door: Peter Feenstra
Soort, leefgebied en omvang
Tijdens de najaarslanddag op 25 november 2023 hebben de leden ingestemd met het voorstel om het project met de Vallarta modderschildpad (Kinosternon vogti) te kiezen als nieuw beschermingsproject voor 2024 en ook met de voorgestelde financiële ondersteuning.
De Kinosternon vogti is een recent geïdentificeerde schildpaddensoort uit de familie Kinosternidae (modderschildpadden). Voor het eerst ontdekt en beschreven in 2018; dat is dus nog maar een kleine zes jaar geleden. Het is de kleinste zoetwaterschildpad ter wereld. Mannetjes worden niet groter dan 8,5 cm; vrouwtjes zelden meer dan 10 cm. De mannetjes hebben een heldergele vlek op hun kop. Vrouwtjes nestelen (in gevangenschap) tussen september en december. Per seizoen zijn er één tot drie (soms meer) legsels, met één tot vier eieren per keer.
De soort is voor zover nu bekend slechts endemisch in de Mexicaanse staat Jalisco en wel in en rond de stad Puerto Vallarta in de Bahia de Banderas-vallei, in het middenwesten van het land. De soort leeft daar in langzaam stromende beken, moerassen en wetlands in het laagland, vlak bij de kust. Aanvankelijk werd gedacht dat de gehele Bahia de Banderas-vallei, die een oppervlakte van ongeveer 300 km2 beslaat, het woongebied van de Kinosternon vogti was. Schattingen in 2021 gaven echter aan dat slechts 38 km2 geschikt was als leefgebied. De meest recente schattingen dateren uit 2023, nog geen jaar geleden dus. Die schattingen geven aan dat slechts 0,5% van de vallei een geschikte habitat is; dat wil zeggen: niet meer dan 1,5 km2.
Intensieve studies uit 2019 geven aan dat er waarschijnlijk drie of vier semi-geïsoleerde populaties bestaan: twee binnen de grenzen van de stad Puerto Vallarta en één of twee in Nayarit, van elkaar gescheiden door de Ameca-rivier. Het totaal aantal dieren dat in de genoemde gebieden leeft, werd in 2023 geschat op minder dan 500.
Status van de Kinosternon vogti
De Vallarta modderschildpad wordt thans beschouwd als een van de meest bedreigde schildpaddensoorten ter wereld. In 2022 is de soort door de IUCN geclassificeerd als ‘ernstig bedreigd’. In hetzelfde jaar is de soort geplaatst op CITES Appendix I.
Bedreigingen
De Kinosternon vogti wordt zeer ernstig bedreigd door de razendsnelle vernietiging van zijn leefgebied. Daarnaast is hij door zijn uiterlijk en door zijn zeldzaamheid zeer gewild in de nationale en internationale handel in huisdieren.
Het woongebied van de K. vogti is het toneel van voortdurende en ongebreidelde ontwikkeling van deze toeristische plek door grote projecten voor woning- en recreatiebouw. Door stedelijke bouwprojecten is inmiddels 70% van het leefgebied vernietigd; er zijn plannen om in de huidige winterperiode (2023-2024) één van de meest waardevolle leefgebieden droog te leggen. Als er geen actie wordt ondernomen en de bouwwerkzaamheden blijven op hetzelfde niveau, dan moet worden gevreesd dat in de komende twee jaar 90% van het leefgebied in Puerto Vaillarta verloren gaat en nog eens 60% van het gebied in Nayarit.
De populatie in Puerto Vallarta stond al onder druk door de herbebossing van het moeras door de landeigenaar en door sterfte door het verkeer. Bij een onderzoek in 2022 werden op een stuk weg van 200 meter lang ca. 30 recent aangereden schildpadden gevonden, waarvan er 12 niet meer konden worden gered. Na het plaatsen van een speciaal hek konden 47 dieren worden opgevangen en gered van de dood op de weg. De populatie in Nayarit werd in 2023 getroffen door een bosbrand; meer dan een dozijn dieren verloor daarbij het leven.
De projectorganisatie
We hebben voor dit project te maken met de organisatie Turtle Island, gevestigd in Graz, Oostenrijk. Ook wel genoemd: ‘Een ark voor bedreigde schildpadden’. Oprichter (2013) is de zoöloog Dr. Peter Praschag, die we kennen van het project Emys orbicularius eiselti in Turkije/Syrië, dat onze vereniging vorig jaar nog heeft ondersteund.
Turtle Island heeft een indrukwekkende lijst van activiteiten en doelen. Het is een erkend wetenschappelijk instituut, onderzoeksfaciliteit en dierentuin, gericht op het behoud van de meest bedreigde en veronachtzaamde schildpaddensoorten ter wereld. Als Oostenrijks enige officiële opvangcentrum voor bedreigde of ongewenste schildpadden herbergt de organisatie thans bijna 2700 schildpadden, behorende tot 273 soorten, waarvan 156 bedreigde soorten. Van de 50 meest bedreigde schildpaddensoorten hebben er 37 een veilig tehuis in Graz. Het is ook de thuishaven van ca. 90% van de schildpadden binnen de twee meest bedreigde soorten ter wereld: Batagur en Cuora. Er wordt met succes gekweekt met soorten die in het wild zijn uitgestorven. In 2023 is Turtle Island er als eerste in geslaagd te kweken met de Kinosternon vogti.
Turtle Island heeft een aantal partners en sponsors, waarvan wij sommigen ook kennen: TSA, EAZA, IUCN, Allwetterzoo Münster. Voor het project Kinosternon vogti werkt Turtle Island nauw samen met Centro Universitario de la Costa, de universiteit van Guadalajara (CUC) in Mexico.
Het project en de kosten
Het voorgaande maakt duidelijk dat het project een zeer hoge urgentie heeft. Hieronder staan de werkzaamheden in hoofdlijnen aangegeven. Het hekwerk en het gebouw zijn zelfs gepland in februari van dit jaar.
- Plaatsing van een omheining ter voorkoming van verdere verkeersslachtoffers. Plaatsing: $ 5.000; onderhoud: $ 1.000 per jaar;
- Aankoop van land om de bestaande habitat te beschermen: 6.000 m2 à $ 200;
- Zo snel mogelijk de bouw van een Conservation Center op het terrein van de CUC. Gebouw: $ 100.000; inrichting: $ 31.000 – 36.000; jaarlijkse bedrijfskosten: $ 10.000 – 12.000;
- Actieve redding van individuele dieren die met vernietiging worden bedreigd.
De ondersteuning door NBSV
Het project wordt éénmalig gesteund met een bijdrage van € 3.000. Dat bedrag is inmiddels overgemaakt. Daarnaast kan er gedurende het gehele jaar 2024 door iedereen gedoneerd worden. Dat kan via de website, maar natuurlijk ook gewoon door een overschrijving. In het laatste geval graag even vermelden dat het om het project Kinosternon vogti gaat.
Medio december vorig jaar is bekend geworden dat een belangrijke Zwitserse donateur de bouw van het kweekcentrum in Puerto Vallarta heeft gefinancierd. Het interieur gaat nu aangeschaft worden met de donaties van Europese dierentuinen en die van de NBSV.
Kinosternon vogti - volwassen man; carapax ca. 7 cm. Marco Antonio López Luna
Kinosternon vogti - volwassen vrouw; carapax ca. 6 cm. Fabio Cupul
Kinosternon vogti - volwassen man; plastron ca. 5,5 cm. Mario Antonio López Luna
Kinosternon vogti - volwassen vrouw; plastron ca. 4,5 cm. Fabio Cupul
Kinosternon vogti - volwassen man. Joel Sartore / National Geographic Photo Ark